Ustawa zmieniająca w art. 2 pkt 7 przewiduje dodanie w ustawie Prawo energetyczne nowej jednostki redakcyjnej w postaci art. 38a. Zgodnie z tym przepisem, udzielenie koncesji na wytwarzanie paliw ciekłych oraz koncesji na obrót paliwami ciekłymi z zagranicą wymaga złożenia przez wnioskodawcę zabezpieczenia majątkowego w wysokości 10.000.000 złotych. Wymóg ten nie obejmuje gazu płynnego LPG.

Obowiązek złożenia zabezpieczenia majątkowego będzie składany, w celu zabezpieczenia powstałych albo mogących powstać należności związanych z wykonywaną działalnością koncesjonowaną i będzie wynosił 10.000.000 złotych. Należności te mogą powstać z tytułu:

• corocznych opłat z tytułu udzielenia koncesji,
• kar pieniężnych za nie przestrzeganie obowiązków wynikających z koncesji,
• opłaty zapasowej i kar, o których mowa w ustawie z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym,
• kar za niezrealizowanie Narodowego Celu Wskaźnikowego w zakresie minimalnego udziału biokomponentów i innych paliw odnawialnych w ogólnej ilości paliw sprzedawanych lub zużywanych, o którym mowa w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych,
• kar za wprowadzanie do obrotu paliw ciekłych niespełniających wymagań jakościowych, o których mowa w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw,
• zobowiązań podatkowych w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego,
• odsetek za zwłokę w zapłacie należności wymienionych powyżej.

Gwarancja ubezpieczeniowa
Jedną z form, w których przedmiotowe zabezpieczenie może zostać złożone jest gwarancja ubezpieczeniowa, w której gwarant (zakład ubezpieczeń) zobowiązuje się na piśmie do zapłacenia, bezwarunkowo i nieodwołalnie, na każde wezwanie Prezesa URE (beneficjenta), działającego z urzędu lub na wniosek właściwego organu, zabezpieczonej kwoty należności wraz z odsetkami za zwłokę, jeżeli jej zapłacenie stanie się wymagalne.

Wskazać należy, że gwarancja powinna być udzielona przez zakład ubezpieczeń wpisany do wykazu gwarantów, o którym mowa w art. 52 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. - Prawo celne. Obecnie na liście znajduje się większość zakładów funkcjonujących na polskim rynku w dziale ubezpieczeń majątkowych.

Zgodnie z wprowadzonym Ustawą zmieniającą art. 38a ust. 2 Prawa energetycznego, zabezpieczenie powinno być złożone na okresy nie krótsze niż 12 miesięcy i odnawiane na miesiąc przed upływem każdego okresu. Dopuszczalne jest również złożenie zabezpieczenia bezterminowego, choć w przypadku gwarancji ubezpieczeniowych to niespotykane rozwiązanie. Brak złożenia zabezpieczenia skutkować będzie odmową udzielania koncesji lub jej cofnięciem.

Zaspokojenie roszczeń
Podobne rozwiązania, dotyczące składania zabezpieczenia roszczeń, mogących powstać wobec przedsiębiorców, są powszechnie stosowane. Jako przykład można wskazać wymóg zawarty w ustawie z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, gdzie zgodnie z art. 125 ust. 1 zarządzający składowiskiem odpadów jest obowiązany do ustanowienia zabezpieczenia roszczeń z tytułu wystąpienia negatywnych skutków w środowisku oraz szkód w środowisku, w związku z prowadzeniem składowiska odpadów. Podobne rozwiązanie zawarto również w ustawie z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, gdzie zgodnie z art. 29 ust. 4 pkt 2, organizacja odzysku powinna złożyć zabezpieczenie w wysokości połowy kapitału zakładowego.

Co odróżnia jednak regulację w zakresie zabezpieczenia roszczeń wobec wytwórców paliw ciekłych w formie gwarancji od podobnych rozwiązań już stosowanych, to przede wszystkim szczegółowość uregulowania warunków zaspokojenia roszczeń Prezesa URE na poziomie ustawy.

Należy wskazać, że wprowadzony do Prawa energetycznego mechanizm ma charakter rzadko spotykany przy zabezpieczeniach opartych o formę gwarancji ubezpieczeniowej, tj. obligatoryjne wezwanie przedsiębiorstwa do pokrycia należności pod rygorem skorzystania przez beneficjenta z gwarancji. Choć co do zasady beneficjent gwarancji kieruje roszczenie bezpośrednio i w pierwszej kolejności do gwaranta, to w tym przypadku, dopiero gdy przedsiębiorstwo energetyczne nie może pokryć z własnych środków kosztów zapłaty należności, Prezes URE wydaje decyzję o skorzystaniu z gwarancji. Decyzja wykonalna jest natychmiastowo. Wskazać należy, że chociaż skutkiem zapłaty przez gwaranta kwoty określonej w decyzji jest powstanie roszczenia regresowego w stosunku do zobowiązanego (wytwórcy paliw) i w konsekwencji zaspokojenie roszczeń gwaranta z jego majątku, to umożliwienie przedsiębiorstwom dobrowolnej zapłaty należności zabezpieczonych gwarancją z pominięciem zakładu może być dla nich korzystne z dwóch powodów.

Po pierwsze, może pozytywnie wpłynąć na ich historię szkodowości w zakresie gwarancji ubezpieczeniowych oraz warunki udzielania takich i innych gwarancji w kolejnych latach.

Po drugie, mając na uwadze, że z każdą wypłaconą kwotą suma określona w dokumencie gwarancji zmniejsza się, to dzięki rozwiązaniu opisanemu powyżej, przedsiębiorstwo może uniknąć obowiązku podwyższenia kwoty gwarancji (doubezpieczenia) w przypadku zapłaty należności na rzecz Prezesa URE z pominięciem zakładu. Jeżeli dojdzie do zaspokojenia należności ze złożonego zabezpieczenia majątkowego, przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek każdorazowego uzupełnienia zabezpieczenia do wymaganej kwoty w terminie 30 dni od dnia wykorzystania zabezpieczenia (lub jego części). Wiąże się to nieodłącznie z obowiązkiem zapłaty dodatkowej składki, co w przypadku roszczeń bezspornych może okazać się wyłącznie zbędnym kosztem po stornie wytwórcy. Kwota zapłacona przez gwaranta i tak zostaje bowiem w konsekwencji odzyskana od przedsiębiorcy.

Jeżeli suma gwarancji (10.000.000 zł)  nie pokrywa w całości należności, do zapłaty których zobowiązane zostało przedsiębiorstwo, należności te pokrywa się stosunkowo do wysokości każdej z nich. W ten sposób ustawodawca odszedł od preferowanej dotychczas zasady konstrukcji zabezpieczenia roszczeń, zgodnie z którą, to beneficjent określa, które należności powinny zostać zaspokojone z gwarancji ubezpieczeniowej, poprzez wskazanie ich w wezwaniu, a o zaspokojenie których zwróci się do zobowiązanego. Wskazać należy, że dziwi nie przyznanie pierwszeństwa w zaspokojeniu należnościom, które stały się wymagalne najwcześniej.

Zwolnienie zabezpieczenia
Wskazać należy, że chociaż zabezpieczenie majątkowe trwa przez okres w nim ustalony, to zwalniane jest przez Prezesa URE, jeżeli należność nim zabezpieczona nie może powstać lub wygaśnie do czasu zakończenia działalności koncesjonowanej. Zwolnienie zabezpieczenia powinno nastąpić w terminie miesiąca od dnia zakończenia działalności koncesjonowanej, w formie postanowienia, doręczonego zarówno zobowiązanemu jak i gwarantowi.

Zabezpieczenie majątkowe nie może zostać zwolnione, dopóki należność nim zabezpieczona nie wygaśnie lub będzie mogła powstać, nie dłużej jednak niż do 6 miesięcy od dnia zakończenia działalności koncesjonowanej. Rozwiązanie to zdaje się nie uwzględniać możliwości nakazania przedsiębiorstwu prowadzenia działalności w zakresie objętym koncesją po jej wygaśnięciu.

Brak gotowego produktu na rynku ubezpieczeniowym
Mimo tego, że zgodnie z art. 5 ust. 1 Ustawy zmieniającej, termin na złożenie zabezpieczenia dla przedsiębiorstw energetycznych, posiadających już koncesję na wytwarzanie paliw ciekłych, mija z dniem 22 listopada 2014r., zakłady ubezpieczeń nie dostosowały się do wyraźnych potrzeb rynku. W ciągu niemal 4 miesięcy od wejścia w życie ustawy kreującej ramy dla nowego, dochodowego produktu ubezpieczeniowego, większość z nich nie zdecydowała się na opracowanie i zaoferowanie go na szeroką skalę. Wytłumaczeniem nie może być rezygnacja ustawodawcy z ustalenia wiążącego wzoru gwarancji w drodze rozporządzenia, jak to ma miejsce np. w przypadku wzorów treści gwarancji bankowych i ubezpieczeniowych, składanych jako zabezpieczenie akcyzowe. Wzór treści gwarancji opracował Prezes URE już w drugiej połowie sierpnia br. i poza zapisami wymaganymi przez ustawę nie przewidywał obostrzeń, które uniemożliwiałyby zakładom udzielania gwarancji na takich samych zasadach i warunkach, jak w innych przypadkach, chociażby wskazanych wcześniej.

W związku z brakiem stosownego produktu, który powinien okazać się rozwiązaniem korzystniejszym finansowo dla wytwórców, niż pozostałe dopuszczalne formy zabezpieczenia (np. nieodwołalne upoważnienie Prezesa URE do wyłącznego
dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku lokaty terminowej), możliwości uzyskania stosownej gwarancji należy upatrywać w indywidualnych negocjacjach z wybranymi zakładami ubezpieczeń przy udziale profesjonalnego doradcy. 

------

[1] Ustawa z dnia 30 maja 2014 r., o zmianie ustawy o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu zmiennego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2014 poz. 900 (dalej „Ustawa zmieniająca”).